واژه سلامتی یا تندرستی به وضعیت رفاه کامل جسمی و روانی اشاره دارد. سلامتی ایده آل برای کنترل استرس، داشتن زندگی طولانی‌تر و باکیفیت‌تر بسیار مهم است در این مقاله، معنای سلامتی ایده آل، انواع سلامتی که فرد باید مدنظر قرار دهد و چگونگی حفظ سلامتی را توضیح می‌دهیم.
سلامتی چیست؟
در سال ۱۹۸۴، سازمان بهداشت جهانی، سلامتی را با عبارتی تعریف کرد که مقامات امروزی هم هنوز از آن استفاده می‌کنند. سلامتی عبارت از است از تندرستی کامل جسمانی، ذهنی و اجتماعی، نه صرفاً عدم وجود بیماری یا ناتوانی. در سال ۲۰۰۹، محققانی که در مجله لَنسِت مطالب خود را منتشر می‌کردند، سلامتی را توانایی بدن در سازگار شدن با تهدیدها و ناتوانی‌های جدید تعریف کردند.
انواع سلامتی
سلامت جسمانی و روانی دو بخش مهم از سلامت هستند که معمولاً بیشتر به گوش شما خورده‌اند. سلامتی معنوی، احساسی و مالی نیز به‌سلامت عمومی بدن کمک می‌کند. متخصصان پزشکی این موارد را با کاهش سطح استرس و بهبود سلامت جسمی و روحی مرتبط دانسته‌اند. مردم با سلامت مالیِ بهتر، کمتر نگران امور مالی خود هستند و امکان خرید منظم برای سبد غذایی سالم را دارند.
سلامت جسمی
فردی که از سلامت جسمی خوبی برخوردار است، احتمالاً دارای عملکرد بدنی بالایی است. این امر صرفاً به دلیل عدم وجود بیماری نیست. تمرینات ورزشی منظم، تغذیه متعادل و استراحت کافی همگی به‌سلامتی خوب کمک می‌کنند. تندرستی جسمی پیروی از یک سبک زندگی سالم برای کاهش خطر بیماری است. حفظ تناسب فیزیکی می‌تواند عملکرد قلب، قدرت عضلانی و انعطاف‌پذیری را بالا ببرد.
همچنین مراقبت از سلامت جسمی و تندرستی شامل کاهش خطر مشکلات سلامتی است که عبارت‌اند از:
- به حداقل رساندن خطرات در محل کار
- استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری در هنگام انجام رابطه جنسی
- رعایت امور بهداشتی
- پرهیز از مصرف دخانیات، الکل یا مواد مخدر غیرقانونی
- استفاده از واکسن‌های توصیه‌شده در شرایط خاص یا مسافرت به کشوری دیگر
سلامت جسمی خوب می‌تواند همزمان با سلامت روانی، در بهبود کیفیت کلی زندگی یک فرد عمل کند. به‌عنوان‌مثال، طبق یک تحقیق انجام‌شده در سال ۲۰۰۸، بیماری روانی نظیر افسردگی، می‌تواند خطر ابتلا به اختلالات مصرف مواد مخدر را افزایش دهد. این مسئله می‌تواند تا آنجا ادامه یابد که بر روی سلامت جسمی تأثیر منفی بگذارد.
سلامت روانی
بر اساس گفته دپارتمان سلامت و خدمات انسانی ایالات‌متحده آمریکا سلامت روانی به‌سلامتی عاطفی، اجتماعی و روانی فرد اشاره دارد. سلامت روانی به‌اندازه سلامت جسمی به‌عنوان بخشی از یک سبک زندگی کامل و فعّال اهمیت دارد. تعریف سلامت روانی سخت‌تر از تعریف سلامت جسمی است زیرا بسیاری از تشخیص‌های بیماری‌های روانی بستگی به درک فرد از تجربه‌اش دارد.
اگرچه، با پیشرفت‌های علمی، پزشکان می‌توانند برخی از علائم بیماری‌های روانی را در سی‌تی‌اسکن و تست‌های ژنتیکی تشخیص دهند. سلامت روانی خوب تنها با عدم وجود افسردگی و پرخاشگری یا اختلالات دیگر دسته‌بندی نمی‌شود. این امر همچنین بستگی به توانایی فرد در انجام موارد زیر دارد:
- لذت بردن از زندگی
- برگشت به عقب پس از تجربیات سخت و سازگار شدن با سختی
- برقراری تعادل بین امور مختلف زندگی مثل خانواده و امور مالی
- داشتن احساس امنیت
- دستیابی به حداکثر توانایی‌های بالقوه خود
سلامت جسمی و روانی در ارتباط تنگاتنگ با یکدیگر قرار دارند. برای مثال، اگر یک بیماری مزمن بر توانایی فرد در انجام وظایف معمول او اثر بگذارد، این امر می‌تواند منجر به افسردگی و استرس شود. این احساسات می‌توانند ناشی از مشکلات مالی یا حرکتی باشند. یک بیماری روانی، مثل افسردگی یا بی‌اشتهایی، می‌تواند بر وزن بدن و عملکرد کلی آن تأثیر بگذارد.
آنچه که اهمیت دارد دستیابی به‌سلامت به‌صورت یک مجموعه کلی است، نه به‌صورت یک سری از عوامل جداگانه. همه انواع سلامت به هم پیوند خورده‌اند و افراد باید تندرستی کلی و تعادل را به‌عنوان کلید اصلی سلامت خوب هدف قرار دهند.
عوامل مؤثر در سلامت خوب
سلامت خوب به طیف وسیعی از عوامل بستگی دارد از جمله:
عوامل ژنتیکی
هر فرد با ژن‌های متنوعی متولّد می‌شود. در برخی از افراد، یک الگوی ژنتیکی غیرمعمول یا تغییر در آن می‌تواند منجر به‌سلامتی در سطحی پایین‌تر از حد بهینه در فرد شود. افراد ممکن است ژن‌ها را از والدینشان به ارث ببرند که خطر ابتلای آن‌ها به برخی بیماری‌ها را افزایش می‌دهد.
عوامل محیطی
عوامل محیطی در سلامتی نقش دارند. گاهی اوقات، محیط به‌تنهایی برای تأثیر بر سلامتی کافی است. در مواقع دیگر، محرک محیطی می‌تواند سبب بیماری در شخصی شود که به‌طور ژنتیکی در معرض خطر بالای ابتلا به بیماری خاصی قرار دارد.
دسترسی به خدمات درمانی نقش مهمی دارد، امّا سازمان بهداشت جهانی پیشنهاد می‌کند که عوامل زیر می‌توانند تأثیر مهم‌تری بر سلامت داشته باشند تا دسترسی به خدمات درمانی:
- محل زندگی فرد
- وضعیت محیط اطراف او
- خصوصیات ژنتیکی
- میزان درآمد
- سطح تحصیلات
- وضعیت اشتغال
می‌توان این موارد را به‌صورت زیر طبقه‌بندی کرد:
- محیط اقتصادی و اجتماعی: این مقوله می‌تواند شامل وضعیت مالی یک خانواده یا جامعه و همچنین فرهنگ اجتماعی و کیفیت روابط آن‌ها باشد.
- محیط فیزیکی: این مقوله شامل میکروب‌ها و همچنین سطح آلودگی است که در یک منطقه وجود دارد.
- رفتارها و خصوصیات یک فرد: ترکیب ژنتیکی و انتخاب‌های سبک زندگی یک فرد می‌تواند بر روی سلامت عمومی او اثر بگذارد.
بر اساس برخی از مطالعات، هر چه وضعیت اجتماعی- اقتصادی (SES) یک فرد بهتر باشد، احتمال بیشتری وجود دارد که او از سلامت کامل لذت ببرد، تحصیلات خوبی داشته باشد، شغلی با درآمد کافی داشته باشد و مراقبت‌های درمانی را در مواقع بیماری یا مصدومیت فراهم کند. این تحقیقات همچنین اظهار کردند که افرادی که دارای سطح اجتماعی اقتصادی پایینی هستند، بیشتر در معرض تجربه استرس ناشی از زندگی روزمره مثل مشکلات مالی، اختلافات زناشویی و بیکاری قرار دارند. عوامل اجتماعی هم مثل حاشیه‌نشینی یا تبعیض، بر خطر ابتلای افراد با وضعیت اجتماعی اقتصادی پایین به‌سلامتی ضعیف اثر می‌گذارد.
وضعیت اجتماعی اقتصادی پایین به معنی دسترسی کم به خدمات درمانی است. یک مطالعه در سال ۲۰۱۸ در مجله ٬٬فرانتی رز فارماکولوژی٬٬ نشان داد که افراد ساکن کشورهای پیشرفته با خدمات درمانی فراگیر، نسبت به کسانی که در کشورهای پیشرفته بدون خدمات درمانی فراگیر زندگی می‌کنند، امید به زندگی طولانی‌تری دارند. مسائل فرهنگی می‌تواند بر سلامتی اثر بگذارد. سنت‌ها و آداب‌ورسوم یک جامعه و واکنش‌های یک خانواده به آن‌ها می‌تواند تأثیر خوب یا بد بر روی سلامتی بگذارد. این مطالعه نشان داد که افرادی که بر اساس یک رژیم غذایی سالم غذا می‌خورند، به‌احتمال بیشتر میوه‌جات، سبزی جات و زیتون زیادی استفاده می‌نمایند تا کسانی که مرتب از غذاهای فست فود استفاده می‌کنند،
این مطالعه همچنین دریافت که افرادی که از رژیم غذایی مدیترانه‌ای پیروی می‌کنند، میزان مرگ‌ومیر آن‌ها به هر دلیلی، ۱۰ سال دیرتر است. طبق گزارش مجله بین‌المللی تحقیقات محیطی و بهداشت عمومی، این رژیم می‌تواند به محافظت از قلب فرد کمک کند و خطر ابتلای او به چندین بیماری نظیر دیابت نوع ۲، سرطان و بیماری‌هایی که باعث اختلال مغز و اعصاب می‌شوند را کاهش دهد.
چگونگی مدیریت استرس توسط فرد می‌تواند بر سلامت او اثر گذارد. بر اساس موسسه ملی بهداشت روان، افرادی که برای مدیریت شرایط استرس‌زا از دخانیات استفاده می‌کنند، نوشیدنی‌های الکلی می‌نوشند یا از مواد مخدر غیرقانونی استفاده می‌کنند بیشتر در معرض ابتلا به مشکلات سلامتی هستند تا کسانی که استرس خود را با استفاده از رژیم غذایی سالم، تمرینات آرام تنی و ورزشی مدیریت می‌کنند.