خشم، یک واکنش طبیعی و غریزی در برابر تهدیدها است. کمی عصبانیت برای زندگی طبیعی ما لازم است. خشم زمانی تبدیل به دردسر می‌شود که در کنترل آن مشکل دارید و موجب می‌شود چیزهایی را بگویید یا انجام دهید که باعث پشیمانی شما شود.
چه عواملی باعث بروز خشم می‌شود؟
عوامل بسیاری می‌تواند باعث عصبانیت شود؛ مانند استرس، مشکلات خانوادگی و یا مسائل مالی. خشم در وجود بعضی از افراد، بر اثر یک اختلال اساسی مانند اعتیاد به الکل یا افسردگی ایجاد می‌شود. عصبانیت، به‌خودی‌خود یک اختلال محسوب نمی‌شود، اما باید بدانیم، خشم یکی از علائم شناخته‌شده و زمینه‌ای در بعضی از بیماری‌های مربوط به روان است.
در ادامه بعضی از علت‌های احتمالی خشم آمده است.
افسردگی
خشم می‌تواند یکی از نشانه‌های افسردگی باشد که تحت عنوان احساس مستمر غم و اندوه و کاهش علاقه به مدت حداقل دو هفته نامیده می‌شود. خشم را می‌توان سرکوب و یا به‌طور آشکار ابرازش کرد. شدت عصبانیت و نحوه‌ی بروز آن، از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
اگر افسردگی داشته باشید، ممکن است نشانه‌های دیگری را به جز عصبانیت، تجربه کنید. شامل:
- تحریک‌پذیری
- خستگی
- احساس ناامیدی
- افکار خودزنی یا خودکشی
اختلال وسواس فکری عملی
اختلال وسواس فکری عملی (OCD) یک ناهنجاری اضطرابی است که با افکار وسواسی و رفتار اجباری در فرد مشخص می‌شود. یک فرد مبتلابه OCD دارای افکار ناخواسته یا اصرارهای آزاردهنده است که او را وادار به انجام کارهای تکراری می‌کند.
به‌عنوان‌مثال، افراد کارهای خاصی را چندین بار انجام می‌دهند؛ مانند شمردن تا یک عدد مشخص و یا تکرار یک کلمه یا عبارت؛ افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی این باور غیرمنطقی را پذیرفته‌اند که اگر این کارها را انجام ندهند، اتفاق بدی رخ خواهد داد. مطالعه‌ای در سال 2011 نشان داد که عصبانیت یکی از علائم رایج OCD است و تقریباً نیمی از افراد مبتلا به OCD را درگیر می‌کند.
عصبانیت شما در این شرایط ممکن است ناشی از ناامیدی و ناتوانی شما در جلوگیری از افکار وسواسی و رفتارهای اجباری باشد و یا این‌که کسی یا چیزی در توانایی شما برای انجام این رفتارهای وسواس‌گونه، مانعی ایجاد کند.
سوءمصرف الکل
تحقیقات نشان می‌دهد که نوشیدن الکل، پرخاشگری را در افراد افزایش می‌دهد. سوءمصرف الکل یا اعتیاد به الکل، به مصرف بیش‌ازحد الکل به‌طور یک‌باره یا به صورت مداوم گفته می‌شود. الکل، در توانایی تفکر صحیح و تصمیم‌گیری منطقی اختلال ایجاد می‌کند. این مسئله بر کنترل احساسات شما نیز تأثیر می‌گذارد و می‌تواند نظارت بر احساساتتان را دشوار کند.
اختلال کاهش توجه و بیش فعالی
اختلال کاهش توجه و بیش فعالی (ADHD) نوعی اختلال رشد عصبی است که با علائمی مانند بی‌توجهی، بیش فعالی و یا تکانش‌گری (آشفتگی‌های هیجانی) مشخص می‌شود. علائم این اختلال، معمولاً از اوایل کودکی شروع می‌شود و در طول زندگی فرد ادامه دارد. برخی از افراد تا بزرگ‌سالی تشخیص داده نمی‌شود که گاهی اوقات به‌عنوان ADHD بزرگ‌سالان نیز شناخته می‌شود.
همچنین عصبانیت و تندخویی می‌تواند در افراد مبتلا به ADHD در تمام سنین رخ دهد. نشانه‌های دیگر عبارت‌اند از:
- بی‌قراری
- مشکلات تمرکز
- ضعف در مدیریت زمان یا عدم توانایی در برنامه‌ریزی
اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه
اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه (ODD) نوعی اختلال و ناهنجاری رفتاری است که بین 1 تا 16 درصد کودکان در سنین مدرسه به آن مبتلا می‌شوند. علائم رایج ODD عبارت‌اند از:
- عصبانیت
- زودجوش بودن
- تحریک‌پذیری
کودکان مبتلا به ODD اغلب به‌راحتی از دیگران آزار می‌بینند و ممکن است سرکش و اهل دعوا باشند.
اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی نوعی اختلال در مغز است که باعث تغییرات چشم‌گیری در خلق‌وخوی شما می‌شود. این تغییرات شدید در اخلاق، می‌تواند از جنون تا افسردگی را شامل شود؛ اگرچه همه‌ی افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، افسردگی را تجربه نخواهند کرد، اما فرد مبتلا به اختلال دو قطبی ممکن است، دوره‌هایی از عصبانیت، تحریک‌پذیری و خشم را تجربه کند.
در طول یک دوره شیدایی، ممکن است:
- به‌راحتی تحریک شوید
- احساس سرخوشی کنید
- فکرهای رقابتی داشته باشید
- رفتاری هیجانی یا بی‌پروا انجام دهید
در طول یک دوره افسردگی، ممکن است:
- احساس ناراحتی، ناامیدی داشته باشید، یا بی‌علت گریه کنید
- علاقه‌ی خود را به چیزهایی که قبلاً از آن لذت می‌بردید، از دست بدهید
- فکر خودکشی داشته باشید
اختلال انفجاری متناوب
فرد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب (IED) بارها رفتارهای پرخاشگرانه، هیجانی و یا خشونت‌آمیز از خود نشان می‌دهد. آن‌ها ممکن است بیش از دیگران، در شرایطی که چندان واکنش برانگیز نیست، طغیان عصبی بروز دهند. به‌طورمعمول، طغیان‌های عصبی کمتر از 30 دقیقه طول می‌کشد و بدون هشدار اتفاق می‌افتد. افراد مبتلا به این اختلال، ممکن است بیشتر اوقات احساس تحریک‌پذیری و عصبانیت داشته باشند.
برخی از رفتارهای معمول آن‌ها شامل تکرار موارد زیر است:
- بداخلاقی
- مشاجره
- دعوا کردن
- خشونت فیزیکی
- پرتاب چیزها
افراد مبتلا به اختلال IED ممکن است بعد از یک طغیان و انفجار عصبی، احساس پشیمانی یا خجالت کنند.
غم و اندوه
خشم، یکی از نشانه‌های غم و اندوه است. این غم و اندوه ممکن است ناشی از مرگ یکی از عزیزان، طلاق و جدایی، یا از دست دادن شغل فرد باشد. عصبانیت می‌تواند نسبت به شخصی باشد که درگذشته‌‌ی فرد حضورداشته است و یا نسبت به کسانی یا اشیائی باشد که در رویداد‌های غم‌انگیز زنگی فرد، دخیل بوده‌اند.
علائم دیگر غم و اندوه عبارت‌اند از:
- شوک
- بی‌حسی
- حس گناه
- غمگینی
- تنهایی
- ترس
سخن آخر
اگرچه خشم یکی از هیجان‌های طبیعی ما در پاسخ به بسیاری از موقعیت‌های تهدیدکننده است اما چنانچه بدون دلیل مشخصی خشمگین و عصبانی می‌شوید بهتر است با روش‌های کنترل خشم و انواع بروز خشم بیشتر آشنا باشید. مدیریت خشم هنری است که با تمرین و رفع مشکلات زمینه‌ای بسیار یاری‌رسان است.