در ایران، سرطان پروستات هم‌پای سرطان‌های گوارشی و پوستی، از شایع‌ترین سرطان‌ها در آقایان است و حدود 17 مورد در هر صد هزار نفر به این سرطان مبتلا می‌شوند. میزان مرگ‌ومیر ناشی از سرطان پروستات در افرادی که پایین‌تر از پنجاه سال سن دارند، بیشتر از مبتلایان هشتادسال به بالاست.1 از آنجا که می‌دانید پیشگیری بهتر از درمان است، در این مقاله با توصیه‌هایی علمی برای پیشگیری از سرطان پروستات آشنا شوید.
حقایقی درباره سرطان پروستات
پروستات یکی از اعضای بدن مردان است که زیر مثانه قرار گرفته و مایع منی تولید می‌کند. احتمال ابتلا به سرطان پروستات با بالارفتن سن افزایش می‌یابد. حدود ۶۰درصد از موارد سرطان پروستات در آمریکا در مردان ۶۵ سال به بالا تشخیص داده می‌شود. به ندرت پیش می‌آید که مردان قبل از چهل‌سالگی به سرطان پروستات مبتلا شوند.
روشی قطعی برای پیشگیری از سرطان پروستات وجود ندارد اما شواهد علمی نشان می‌دهد که رژیم غذایی نقش اساسی ایفا می‌کند. برای آگاهی از توصیه‌های غذایی و دریافت اطلاعات بیشتر، مطالب زیر را مطالعه کنید.
1.از خوردن گوجه‌فرنگی و سایر مواد غذایی قرمز غافل نشوید
گوجه‌فرنگی، هندوانه و سایر غذاهای قرمز، رنگ زیبای خود را مدیون آنتی‌اکسیدانی قوی به نام لیکوپن (Lycopene) هستند. برخی از پژوهش‌های جدید نشان داده مردانی که گوجه‌فرنگی و غذاهای حاوی آن را مصرف می‌کنند، کمتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات قرار می‌گیرند. با این حال، مرکز تحقیقات سرطان آمریکا هشدار داده پژوهش‌هایی که مصرف گوجه‌فرنگی را به پیشگیری از سرطان پروستات مرتبط دانسته‌اند، هنوز معدود هستند و نتیجه نهایی آن‌ها منتشر نشده است.
پژوهشی که در ۲۰۱۸ در اسپانیا انجام شده نشان داده که پختن گوجه‌فرنگی، روند جذب لیکوپن توسط بدن را آسان‌تر می‌کند. گوجه‌فرنگی هرچه قرمزتر باشد بهتر است زیرا لیکوپن زمانی که میوه در حال رسیدن است زیاد می‌شود. پس گوجه‌فرنگی‌های رنگ‌پریده‌ای که خیلی زود چیده می‌شوند لیکوپن کمتری دارند.
۲. فواید میوه‌ها و سبزیجات را دست‌کم نگیرید
مواد مغذی و ویتامین‌های موجود در میوه‌ها و سبزیجات می‌توانند احتمال ابتلای شما به سرطان پروستات را کاهش دهند. سبزیجات سبزرنگ حاوی ترکیباتی هستند که به بدن کمک می‌کنند مواد سرطان‌زایی را که کارسینوژن (Carcinogen) نامیده می‌شوند، تجزیه کند. رژیم غذایی غنی از مواد مغذی نیز می‌تواند به کاهش سرعت انتشار سرطان کمک کند.
اگر در طول روز میوه و سبزیجات بخورید، کمتر احتمال دارد شکم خود را با مواد غیرمغذی فرآوری‌شده پر کنید.
۳. برای سویا و چای در برنامه غذایی جا باز کنید
ایزوفلاون (isoflavone) که یک ماده مغذی است، به کاهش احتمال ابتلا به سرطان پروستات مرتبط دانسته شده، حداقل در مطالعه‌ای که پژوهش‌های متعددی را بررسی کرده و در 2014 منتشر شده است. ایزوفلاون در مواد غذایی زیر یافت می‌شود:
- پنیر توفو (که از دانه‌های سویا تهیه می‌شود)
- نخود
- عدس
- جوانه یونجه
- بادام‌زمینی
از مدت‌ها پیش، پژوهشگران ارتباط بین مصرف چای سبز و احتمال ابتلا به سرطان پروستات را بررسی کرده‌اند و پاسخ‌های متفاوتی نیز گرفته‌اند. نتایج پژوهشی در ۲۰۰۸ نشان داد مردانی که چای سبز می‌نوشند یا مکمل‌های حاوی عصاره چای سبز را می‌خورند، در مقایسه با افرادی که چنین کارهایی نمی‌کنند، کمتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات پیشرفته قرار دارند.
بررسی پژوهش‌های بالینی نیز نشان داده حوزه پژوهش‌های سلولی و حیوانی، ارتباط بین عناصر اصلی چای سبز و کاهش احتمال ابتلا به سرطان پروستات را تأیید می‌کند. اما باید آزمایش‌های بالینی بیشتری بر روی نمونه‌های انسانی انجام شود.
۴. یک فنجان دیگر قهوه نوش جان کنید
زیاده‌روی در نوشیدن قهوه با احتمال کمتر ابتلا به سرطان پروستات کشنده ارتباط دارد:
- پس از بررسی علمی پژوهش‌های بالینی انجام شده در سال 2014 مشخص شد که نوشیدن چهار تا پنج فنجان قهوه در روز می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان پروستات پیشرفته و کشنده را کاهش دهد.
- فارغ از این که هر روز چند فنجان قهوه می‌نوشید، هر سه فنجان از آن می‌تواند خطر ابتلای شما به سرطان پروستات کشنده را تا ۱۱درصد کاهش دهد.
این نکته بدین معناست که مقدار قهوه‌ای که می‌نوشید، میزان تأثیر آن بر ابتلا به سرطان پروستات را کم یا زیاد می‌کند. شاید کسانی که فقط گاهی یک فنجان قهوه می‌نوشند، از فواید آن بهره‌ای نبرند.
باید به خاطر داشت که مصرف میزان بالای کافئین می‌تواند باعث مشکلات جدی مانند ضربان نامنظم قلب و تشنج شود. مصرف بیش از چهارصد میلی‌گرم کافئین در روز که برابر چهار فنجان قهوه دم‌کرده است، توصیه نمی‌شود.
نحوه آماده‌سازی قهوه نیز می‌تواند مهم باشد. در پژوهشی که در 2015 در نروژ انجام شد، تفاوت میان قهوه‌ای که با فیلتر دم شده بود و قهوه جوشیده را که بدون فیلتر آماده می‌شود بررسی کردند. به نظر می‌رسید احتمال ابتلا به سرطان پروستات در مردانی که قهوه جوشیده می‌نوشیدند کمتر از مردانی است که قهوه تهیه‌شده به روش‌های دیگر را می‌نوشند یا اصلاً قهوه نمی‌نوشند.
کافستول (Cafestol) و کاویل (Kahweol) به توانایی‌شان در مقابه با سرطان معروف هستند. پژوهشگران معتقدند زمانی که قهوه از فیلتر کاغذی عبور می‌کند، این مواد از آن جدا می‌شوند. شاید با جوشاندن آن، این مواد ضدسرطان در قهوه باقی بمانند.
۵. در انتخاب چربی‌ها دقت کنید
پژوهشی در ۲۰۱۴ احتمال می‌دهد که میان چربی‌های حیوانی و افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات، ارتباطی وجود داشته باشد. در پژوهشی ایرانی نیز میان مصرف زیاد گوشت قرمز، به‌ویژه امعا و احشا و نوع فراوری‌شده آن، و افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات، رابطه‌ای دیده شد.2
گوشت، کره و پنیر حاوی چربی‌های حیوانی هستند. پس هر زمان که ممکن بود، چربی‌های گیاهی را جایگزین آن‌ها کنید:
- روغن زیتون بهجای کره
- میوه بهجای شیرینی
- سبزیجات تازه بهجای غذاهای آماده
- آجیل یا دانه‌های روغنی بهجای پنیر
پخت بیش از حد گوشت نیز باعث تولید کارسینوژن (مواد سرطان‌زا) می‌شود. پس مراقب باشید که گوشت را بیش از اندازه نپزید.
۶. سیگارکشیدن ممنوع
در بیماران مبتلا به سرطان پروستات که سیگار می‌کشند، احتمال عود بیماری بیشتر است. همچنین احتمال مرگ ناشی از سرطان پروستات در افرادی که سیگار می‌کشند بیشتر است.
برای ترک‌کردن دیر نیست. میزان مرگ‌ومیر در مبتلایانی که بیش از ده سال پیش سیگار را ترک کرده‌اند، با افرادی که هرگز سیگار نکشیده‌اند تفاوتی ندارد.
۷.این مواد غذایی بحث‌برانگیز را به خاطر بسپارید
ماهی و امگا 3
اسیدهای چربی که با نام امگا ۳ شناخته می‌شوند، می‌توانند احتمال ابتلا به سرطان پروستات را کاهش دهند. امگا ۳ در برخی ماهی‌ها مانند ساردین، تن، خال‌خالی، قزل‌آلا و سالمون یافت می‌شود.
گرچه، نتایج پژوهشی که در ۲۰۱۳ چاپ شده نشان می‌دهد مردانی که میزان زیادی از اسیدهای چرب امگا ۳ در خون‌شان است، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات هستند.
با این حال، در پژوهش‌های جدیدتر به برخی از ایرادهای این پژوهش توجه شده و نتیجه اینکه در پژوهش 2013، هیچ ارتباطی میان میزان بالای امگا 3 و افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات دیده نمی‌شود.
با توجه به این تناقض‌ها، بهترین کار این است که با پزشک خود مشورت کنید تا متناسب با شرایط‌تان تصمیم بگیرید.
فولات
بر اساس گزارش انجمن سرطان آمریکا، در برخی از یافته‌های پژوهشی دهه ۱۹۹۰، سطح پایین فولات در خون باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان شناخته شده بود.
با این حال، مصرف مکمل فولیک‌اسید که شکل مصنوعی فولات است، شاید خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد.
فولات در مواد غذایی متعددی مانند سبزیجات سبزرنگ، لوبیاها، غلات کامل و غلات صبحانه غنی‌شده وجود دارد. انجمن سرطان آمریکا توصیه می‌کند با مصرف این مواد غذایی، به‌اندازه کافی فولات به بدن خود برسانیم.
لبنیات
در برخی از پژوهش‌ها، مصرف محصولات لبنی یا رژیم‌های غذایی غنی از کلسیم با افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات مرتبط دانسته شده است. با این حال، نتایج پژوهش‌ها یکسان نیست و خطر بزرگی افراد را تهدید نمی‌کند.
۸. ورزش کنید
اضافه وزن یا چاقی با افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات پیش‌رونده ارتباط دارد.
ورزش منظم می‌تواند به حفظ وزن سالم کمک کند. افزایش حجم عضله‌ها و متابولیسم بهتر، از مزایای دیگر ورزش است. این گزینه‌ها را امتحان کنید:
- پیاده‌روی
- دو
- دوچرخه‌سواری
- شنا
ورزش نباید خسته‌کننده باشد. ورزش‌های روزانه را به اشکال مختلف انجام دهید و از دوستان‌تان دعوت کنید با شما همراه شوند. اگر ورزش را به فعالیتی سرگرم‌کننده تبدیل کنید، بیشتر احتمال دارد که آن را منظم انجام دهید.
۹. با پزشک خود مشورت کنید
از پزشک‌تان درباره احتمال ابتلایتان به سرطان پروستات بپرسید. برخی از نکاتی که می‌توانید درباره آن‌ها صحبت کنید عبارت‌اند از:
- با بالارفتن سن‌تان، انجام کدام آزمایش‌های غربالگری ضروری است
- سابقه خانوادگی ابتلا سرطان
- توصیه‌های غذایی
اگر به‌تازگی برنامه ورزشی جدیدی را آغاز کرده‌اید یا علائم زیر را مشاهده می‌کنید، پزشک‌تان را در جریان بگذارید:
- احساس ناراحتی در ناحیه لگن یا رکتوم
- مشکل در دفع ادرار
- وجود خون در ادرار یا مایع منی
خلاصه اینکه...
سرطان پروستات یکی از سرطان‌های شایع میان مردان ایرانی است. برخی از یافته‌های علمی نشان می‌دهد که مصرف مواد غذایی مشخصی، احتمال ابتلا به سرطان پروستات یا کشندگی آن را کاهش می‌دهند. با رعایت توصیه‌های بالا و مراجعه منظم به پزشک، از پروستات خود مراقبت کنید.