علائم و عوامل خطرساز ایجاد پوکی استخوان: پوکی استخوان همان کاهش تراکم استخوان است؟

پوکی استخوان چیست؟

در داخل یک استخوان سالم فضاهای کوچکی مثل حفره‌های یک کندوی عسل وجود دارد. پوکی استخوان اندازه این فضاها را افزایش می‌دهد که باعث از بین رفتن قدرت و تراکم استخوان می‌شود. به‌علاوه، قسمت بیرونی استخوان هم به‌صورت ضعیف‌تر و باریک‌تر رشد می‌کند. پوکی استخوان می‌تواند در افراد هر گروه سنی بروز نماید، امَا در سالمندان، به‌ویژه زنان سالمند شایع‌تر است. فراد دارای پوکی استخوان در حین انجام فعالیت‌های روزمره نظیر ایستادن یا راه رفتن در معرض ترک‌خوردگی و یا شکستگی استخوان قرار دارند. استخوان دنده‌ها، باسن، استخوان‌های مچ و ستون فقرات در معرض بیشترین آسیب‌دیدگی قرار دارند.

علائم پوکی استخوان

مراحل ابتدایی پوکی استخوان هیچ‌گونه علائمی ندارد. در بیشتر موارد، افراد دارای پوکی استخوان تا زمانی که دچار شکستگی نشوند از وجود بیماری خود اطّلاع ندارند. برخی از نشانه‌های اولیه نشانه‌های زیر باشد:

• تحلیل لثه‌ها
• ناخن‌های ضعیف و شکننده

اگر هیچ‌گونه علائمی ندارید ولی سابقه خانوادگی پوکی استخوان ‌دارید، مشورت با پزشک می‌تواند در ارزیابی میزان خطر ابتلای شما به این بیماری کمک کند.

پوکی استخوان حاد (شدید)

بدون درمان مناسب، پوکی استخوان می‌تواند وخیم‌تر شود. هر چه قدر که استخوان‌ها باریک‌تر و ضعیف‌تر شوند، خطر شکستگی افزایش می‌یابد. علائم پوکی استخوان شدید می‌تواند شکستگی ناشی از زمین افتادن ساده باشد. همچنین کمردرد، گردن درد و یا کوتاه شدن قد را هم به دنبال دارد. کمردرد و گردن درد و کوتاهی قد می‌تواند در اثر شکستگی فشاری ایجاد گردد. این شکستگی دریکی از مهره‌های گردن یا کمر اتفاق میفتد.. اگر دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان شدید، مدت‌زمان بهبودی آن به عوامل زیادی مانند محل شکستگی، شدت شکستگی، سن و سابقه پزشکی بستگی دارد.

علل پوکی استخوان

علل احتمالی بیماری پوکی استخوان برخی بیماری‌ها مانند پرکاری تیروئید و یا مصرف بلندمدت داروهای خوراکی یا تزریقی داروهای کورتیکواستروییدی است.

عوامل خطرساز پوکی استخوان

سن

بزرگ‌ترین عامل خطرساز پوکی استخوان سن است. در تمام طول عمر شما، بدنتان استخوان قدیمی را می‌شکند و استخوان جدید رشد می‌کند. زمانی که ۳۰ ساله هستید، بدن شما سریع‌تر از آن‌که بتواند استخوان جدید جایگزین کند، استخوان قدیمی را می‌شکند. این امر منجر به ایجاد استخوانی می‌شود که تراکم کمتر و شکنندگی بیشتری دارد و درنتیجه بیشتر در معرض شکستن می‌باشد.

یائسگی

یائسگی یکی دیگر از عوامل خطرساز اصلی است که در زنان گروه سنی ۴۵ تا ۵۵ سال رخ می‌دهد. به دلیل تغییر در سطح هورمون‌های مرتبط با یائسگی در بدن یک زن، استخوان بدن سریع‌تر از بین می‌رود. مردان این گروه سنی هم دچار تحلیل استخوان می‌شوند امّا خیلی آرام‌تر از زنان در این گروه سنی دچار تحلیل استخوان می‌شوند. هرچند که وقتی زنان و مردان هر دو به سن ۶۵ تا ۷۰ می‌رسند با سرعتی یکسان دچار تحلیل استخوان می‌گردند.

عوامل خطرساز دیگر پوکی استخوان عبارت‌اند از:

• جنسیت (زن بودن)
• داشتن سابقه خانوادگی پوکی استخوان
• تغذیه نامناسب
• عدم تحرک بدنی
• سیگار کشیدن

شما می‌توانید برخی از این عوامل خطرساز پوکی استخوان نظیر رژیم غذایی نامناسب یا بی‌تحرکی فیزیکی را کنترل نمایید. برای مثال شما می‌توانید رژیم غذایی غنی از کلسیم داشته باشید و انجام یک برنامه ورزشی روزانه را شروع کنید که برای سلامت استخوان مفید باشد.

بیماری پوکی استخوان در دوران سالمندی

ممکن است که در مورد پوکی استخوان در دوران سالمندی شنیده باشید. این نوع از پوکی استخوان در اثر بالا رفتن سن ایجاد می‌شود. همان‌طور که در بالا گفته شد، سن یکی از عوامل اصلی ابتلا به پوکی استخوان است. در صورت عدم پیشگیری یا درمان مناسب، تجزیه استخوان در بدن منجر به ایجاد استخوان‌های ضعیف‌تر و پوکی استخوان شود. بر اساس آمار جهانی ارائه‌شده توسط بنیاد بین‌المللی پوکی استخوان، حدود یک‌دهم زنان ۶۰ ساله مبتلابه پوکی استخوان هستند درحالی‌که دوپنجم از زنان ۸۰ ساله مبتلابه این بیماری هستند.

تست تراکم استخوان به‌منظور تشخیص بیماری

برای تشخیص ابتلا به بیماری پوکی استخوان، پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی خواهد کرد و یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد. همچنین برای بررسی بیماری‌هایی که سبب از بین بردن استخوان می‌شوند، آزمایش‌هایی بر روی خون و ادرار شما نیز ممکن است انجام دهند.اگر پزشکتان فکر کند که شما مبتلابه پوکی استخوان هستید یا در خطر ابتلا به آن قرار دارید، احتمالاً انجام یک تست تراکم استخوان را به شما پیشنهاد خواهد کرد.

این تست تراکم سنجی استخوان یا انرژی جذب دوگانه اشعه ایکس نامیده می‌شود. این آزمایش با به‌کارگیری اشعه ایکس به اندازه‌گیری تراکم استخوان‌های شما در منطقه مچ دست، باسن یا ستون فقرات می‌پردازد. این قسمت‌ها سه منطقه‌ای هستند که در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند. این آزمایش بدون درد می‌تواند از ۱۰ تا ۳۰ دقیقه به طول بینجامد.

درمان بیماری پوکی استخوان

اگر آزمایش شما نشان دهد که مبتلا به پوکی استخوان هستید، پزشکتان با همکاری شما یک برنامه درمانی (بهبوددهنده) تنظیم خواهد کرد. پزشک احتمالاً داروها و تغییر در سبک زندگی را برای شما تجویز خواهد کرد. این تغییرات در سبک زندگی می‌تواند شامل مصرف بیشتر داروهای کلسیم و ویتامین D و همچنین انجام تمرین‌های ورزشی مناسب شود.

هیچ درمان قطعی برای بیماری پوکی استخوان وجود ندارد، امّا مداوای مناسب این بیماری می‌تواند به حفظ و تقویت استخوان‌های شما کمک نماید. این نوع درمان‌ها می‌توانند به کند شدن تجزیه استخوان در بدن شما کمک کنند و برخی از درمان‌ها می‌توانند رشد استخوان جدید را تحریک نمایند.

داروهای بیماری پوکی استخوان

رایج‌ترین داروهایی که برای درمان بیماری پوکی استخوان استفاده می‌شوند بیس فسفونات نامیده می‌شوند. داروهای بیس فسفونات برای جلوگیری از تحلیل توده استخوانی به کار می‌روند. این داروها می‌توانند هم به‌صورت خوراکی و هم به‌صورت تزریق مصرف گردند.

داروهای دیگر ممکن است برای جلوگیری از تحلیل استخوان یا تحریک رشد استخوان استفاده شوند که عبارت‌اند از:

تستوسترون

در مردان، تستوسترون درمانی می‌تواند به تراکم استخوان کمک کند.

هورمون درمانی

در زنان، مصرف استروژن در طول یائسگی و بعد از آن می‌تواند به توقف تحلیل استخوان کمک کند. متأسفانه، استروژن درمانی با افزایش خطر ایجاد لخته خون، بیماری‌های قلبی و برخی از انواع سرطان‌ها مرتبط است.

درمان‌های طبیعی بیماری پوکی استخوان

از آنجا که داروهای بیماری پوکی استخوان می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند، ممکن است شما انواع دیگر درمان‌ها را به درمان دارویی ترجیح دهید.مکمل‌های زیادی نظیر شبدر قرمز، سویا و کوهوش سیاه می‌توانند به‌سلامت استخوان‌ها کمک کنند. با این حال، قبل از استفاده از این مکمل‌ها حتماً با داروساز یا پزشک خود مشورت کنید. این کار دو دلیل اصلی دارد:

۱. تعداد کمی از مطالعات استفاده از این داروها را برای درمان پوکی استخوان تائید می‌کنند. درنتیجه، اثر آن‌ها هنوز ثابت نشده است.

۲. این مکمل‌ها می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند و با داروهایی که مصرف می‌کنید تداخل داشته باشند. شما نیاز دارید که از عوارض جانبی ایجادشده توسط این مکمل‌ها و تداخل دارویی آن‌ها مطلع شوید.

فارغ از مواردی که ذکر شد، برخی از مردم از درمان‌های طبیعی نتایج خوبی گزارش کرده‌اند.

رژیم غذایی برای بیماری پوکی استخوان

علاوه بر برنامه درمانی، یک رژیم غذایی مناسب می‌تواند به تقویت استخوان‌های شما کمک کند. برای حفظ سلامت استخوان‌ها، باید مواد غذایی خاصی را در رژیم روزانه خود بگنجانید. مهم‌ترین آن‌ها کلسیم و ویتامین D هستند. بدن شما برای حفظ استخوان‌های قوی به کلسیم نیاز دارد و برای جذب کلسیم به ویتامین D نیازمند است. مواد غذایی دیگری که به‌سلامت استخوان‌ها کمک می‌کنند عبارت‌اند از: پروتئین، منیزیوم، ویتامین K و روی.

تمرینات ورزشی مناسب برای پوکی استخوان

رژیم غذایی صحیح تنها کاری نیست که می‌توانید برای حفظ سلامت استخوان‌هایتان انجام دهید. تمرینات ورزشی به‌خصوص تمرینات تحمل وزن هم بسیار مهم هستند، تمرینات تحمل وزن یا با پاهای شما یا با بازوهایتان که بر روی زمین یا هر سطح دیگری ثابت‌شده‌اند انجام می‌شوند. نمونه‌هایی از آن‌ها عبارت‌اند از:

• بالا رفتن از پله‌ها
• تمرینات استقامتی مثل:
  • پرس زانو
  • اِسکوآت
  • شنای سوئدی
  • تمرین با وزنه، مثل کار با:
    • دمبل

همیشه قبل از شروع هر برنامه ورزشی جدید، با پزشک خود مشورت کنید.

پیشگیری از بیماری پوکی استخوان

عوامل خطرساز زیادی برای بیماری پوکی استخوان وجود دارند که از کنترل شما خارج هستند. این عوامل عبارت‌اند از: زن بودن، پیر شدن و داشتن سابقه خانوادگی پوکی استخوان. هرچند که برخی از عوامل در کنترل شما قرار دارند.

بعضی از بهترین راه‌های جلوگیری از پوکی استخوان عبارت‌اند از:

• دریافت مقدار توصیه‌شده کلسیم و ویتامین D‌ به‌طور روزانه
• انجام تمرینات تحمل وزن
• ترک دخانیات
• ارزیابی منافع و مضرات هورمون درمانی در زنان

کاهش تراکم استخوان استئوپنی  و پوکی استخوان

اگر پزشکتان به شما بگوید که کاهش تراکم استخوان (اِستِئوپِنی) دارید، شاید فکر کنید که به اشتباه واژه «پوکی استخوان» را شنیده‌اید. با این حال، کاهش تراکم استخوان، یک بیماری مجزا از پوکی استخوان است. برخلاف پوکی استخوان، کاهش تراکم استخوان یک بیماری نیست. بلکه مرحله‌ای است که در آن تراکم استخوان کم است. با کاهش تراکم استخوان، استخوان‌های شما در حد طبیعی متراکم نیستند، امّا به ضعیفی زمانی که مبتلا به پوکی استخوان هستید نیز نیستند.

عامل اصلی خطر ابتلا به کاهش تراکم استخوان پا به سن گذاشتن است. تراکم استخوان در سن ۳۵ سالگی به اوج خود می‌رسد و بعد از آن، با افزایش سن می‌تواند کاهش یابد. در بیشتر موارد، کاهش تراکم استخوان می‌تواند منجر به پوکی استخوان شود، پس اگر شما مبتلا به کاهش تراکم استخوان هستید، باید اقداماتی را در جهت تقویت استخوان‌هایتان انجام دهید.

نکات پایانی

پوکی استخوان بیماری است که می‌تواند خطرات جدی داشته باشد. این بیماری می‌تواند منجر به شکستگی شود که هم دردناک است و هم زمان زیادی می‌برد تا درمان شود. به عنوان نمونه، درمان شکستگی مفصل ران، می‌تواند باعث ماندن طولانی‌مدت در رختخواب شود که خطر لخته شدن خون، ذات‌الریه و دیگر عفونت‌ها را بالا می‌برد. خبر خوب این است که اقدامات زیادی وجود دارد که شما می‌توانید هم برای پیشگیری از پوکی استخوان و هم درمان آن انجام دهید، از صحیح غذا خوردن و تمرینات ورزشی تا مصرف داروهای مناسب.